ความต้องการและแรงจูงใจ

นักจิตวิทยากลุ่มจิตวิเคราะห์ที่มีชื่อเสียงได้มีความคิดในเรื่องความต้องการต่าง ๆ กัน ดังนี้

                แนวความคิดของ อิริค ฟรอมม์ อธิบายว่า มนุษย์มีความต้องการอยู่ 6 ประการ

                 1.  ความต้องการมีความสัมพันธ์และอยู่ร่วมกับคนอื่น

                 2.  ความต้องการทำในสิ่งที่ดีกว่าและเป็นผู้มีประสิทธิภาพ

               3.  ความต้องการสร้างรากฐานที่มั่นคงและมีสิ่งยึดเหนี่ยว  ต้องการความรู้สึกมั่นคง ปลอดภัย ต้องการความผูกพัน

                4. ความต้องการมีเอกลักษณ์เป็นของตนเอง ต้องการความเป็นตัวของตัวเอง

                5. ความต้องการเข้าใจธรรมชาติ เข้าใจสิ่งแวดล้อมและสังคมอย่างชัดเจน และต้องการมีชีวิตอยู่มีความหมายและมีความรัก

                6. ความต้องการแสวงหาสิ่งตื่นเต้นและสิ่งเร้าต่าง ๆ ต้องการสิ่งแวดล้อมที่ท้าทาย ความสนใจและสิ่งเร้าที่ทำให้กระตือรือร้นในการร่วมทำกิจกรรมต่าง ๆ และการดำเนินชีวิต

                ธรรมชาติของมนุษย์ในแนวความคิดของนักสังคมวิทยา

                มรว. สมพร สุทัศนีย์ (2537 : 43 - 44) ได้กล่าว ไว้ว่ามนุษย์คือสัตว์สังคมที่ต้องอาศัยอยู่รวมกันเป็นกลุ่มมีการติดต่อสัมพันธ์กัน การอยู่รวมกันอย่างสงบสุขนั้น จำเป็นต้องมีกฎเกณฑ์หรือกติกาทางสังคมเพื่อเป็นตัวควบคุมพฤติกรรมให้เป็นไปในทิศทางที่เหมาะสม กฎเกณฑ์ดังกล่าวเรียกว่า ปทัสถาน (Norms) ซึ่งจำแนกได้ 3 ประเภท คือ วิถีประชา (Folkways) จารีตประเพณี (Mores) และกฎหมาย (Laws)

                1. กลุ่มญาติพี่น้อง สมาชิกในกลุ่มรวมตัวกันจากความสัมพันธ์ทางสายเลือด บุคคลในกลุ่มนี้มีความใกล้ชิด สนิทสนมมีความผูกพันกันมากจะช่วยเหลือเกื้อกูลกันในระดับสูง กลุ่มพวกนี้ได้แก่ บุคคลที่เกี่ยวข้องเป็นเครือญาติกัน รวมทั้งคู่สมรส

                2. กลุ่มเพื่อนบ้าน กลุ่มเพื่อนบ้านใกล้ชิด สนิทสนม มีการติดต่อสัมพันธ์กันฉันท์มิตรให้ความช่วยเหลือโดยมิได้หวังผลตอบแทน ส่วนกลุ่มเพื่อนบ้านเช่น กลุ่มเพื่อนฝูงโรงเรียนเก่า รุ่นพี่รุ่นน้อง รุ่นเดียวกัน ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีความสนิทสนมกันมีความสัมพันธ์แบบถือวิสาสะกันได้มากพอสมควร

                3. กลุ่มเพื่อนร่วมงาน กลุ่มนี้เป้นกลุ่มไม่เป็นทางการ ที่มีความใกล้ชิดสนิทสนมกันมาก เพราะบุคคลส่วนใหญ่ใช้เวลาในที่ทำงาน บุคคลในกลุ่มนี้จึงมีความสัมพันธ์แบบช่วยเหลือกัน

                4. กลุ่มความสนใจ กลุ่มความสนใจเป็นกลุ่มที่เกิดขึ้นจากบุคคลมีความสนใจคล้าย ๆ กัน วัยรุ่น กลุ่มทางการเมือง กลุ่มทางเศรษฐกิจ กลุ่มนักเล่นกล้วยไม้ กลุ่มซุบซิบนินทา

                สำหรับทฤษฎีองค์การแบบต่าง ๆ มีคติฐาน (Assumptions) เกี่ยวกับธรรมชาติของมนุษย์ดังนี้

                                1. ทฤษฎีองค์การแบบคลาสสิคหรือทฤษฎีองค์การแบบดั้งเดิม

                                2. ทฤษฎีองค์การแนวมนุษย์สัมพันธ์

                                3. ทฤษฎีองค์การเน้นทรัพยากรมนุษย์

                ธรรมชาติของมนุษย์ตามแนวทฤษฎีการจูงใจในการบริหาร

                1. ทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์  Maslow  ได้เสนอทฤษฎีแรงจูงใจซึ่งอธิบายถึงลำดับขั้นตอนความต้องการ (Hierarchy of Needs) ซึ่งเป็นที่มาของแรงจูงใจ ซึ่งหากไม่ได้รับการตอบสนองย่อมมีผลกระทบต่อพฤติกรรม  Maslow  กล่าวถึงความต้องการของมนุษย์ว่าจะเป็นไปตามลำดับขั้นตอนและความต้องการในรำดับต่ำจะต้องได้รับความพึงพอใจอย่างมากก่อนที่ความต้องการในลำดับต่อไปจะจูงใจหรือกระตุ้นพฤติกรรมตามความต้องการในอันดับต่อมา

                ลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์มีดังนี้

                ขั้น 1 ความต้องการทางร่างกาย เป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ เช่น อาหาร น้ำ อากาศ การพักผ่อน ที่อยู่อาศัย

                ขั้น 2 ความต้องการความปลอดภัยในชีวิต คือ ความต้องการความปลอดภัยด้านร่างกายและจิตใจ ต้องการความมั่นคงในชีวิตไม่ว่าจะเป็นอาชีพหรือการทำงาน

                ขั้น 3 ความต้องการความรักและความเป็นเจ้าของ คือ ต้องการความรัก ความอบอุ่น ความเป็นมิตรจากบุคคลอื่น

                ขั้น 4 ความต้องการได้รับการยกย่องสรรเสริญ ชื่อเสียง เป็นการต้องการยอมรับจากบุคลอื่น การมีเกียรติ การมีชื่อเสียงในสังคม อยากมีตำแหน่ง มีอำนาจ เป็นต้น

                ขั้น 5  ความต้องการความสำเร็จ หรือต้องการตระหนักในตน เป็นการต้องการความสำเร็จ สมหวังในชีวิตตามที่บุคคลนั้นปรารถนา เช่น ต้องการขึ้นสู่ตำแหน่งสูง หรือต้องการสร้างสิ่งประดิษฐ์ใหม่ ๆ ในสังคม

                2. ทฤษฎีความต้องการของลัมคินส์ (Lumking) ลัมคินส์ได้แบ่งความต้องการของมนุษย์ออกเป็น 5 ประการ คือ

                1.1 ความต้องการอยากรู้อยากเห็น

                1.2 ความต้องการมีศักดิ์ศรีในตนเอง

                1.3 ความต้องการการยอมรับจากสังคม

                1.4 ความต้องการที่จะมีชีวิตอยู่รอด

                1.5 ความต้องการความสำเร็จในชีวิต

  “ มนุษย์ต้องการมีชีวิตรอด ”   “ ต้องการการยอมรับจากสังคม ”

                3. ทฤษฎีความต้องการ ERG.  Clayton  Aiderfer                *ความต้องการดำรงอยู่
                *ความต้องการความสัมพันธ์
                *ความต้องการการเจริญเติบโต

                ตามทฤษฎี ERG. ความต้องการการดำรงอยู่จะเป็นความต้องการระดับต่ำสูงความต้องการเหล่านี้จะรวมความต้องการทางร่างกาย และความต้องการความปลอดภัย  Maslow  เข้าไว้ ความต้องการความสัมพันธ์จะรวมความต้องการทางสังคมและความต้องการการมีเกียรติยศชื่อเสียงของ  Maslow  เข้าไว้  และความต้องการการเจริญเติบโตจะเป้นความต้องการระดับสูงสุดภายในลำดับความต้องการของ  Alderfer

                4. ทฤษฎีจูงใจและธำรงรักษา  Frederick  Herzberg
                ได้เสนอทฤษฎีเกี่ยวกับการจูงใจคนในการทำงาน  เรียกว่า  คนเรามีความต้องการที่แยกออกจากกัน  โดยอิสระอยู่ 2 ประเภท และแต่ละประเภทมีผลต่อพฤติกรรมของคน  ในทางที่ต่างกัน

                4.1 ปัจจัยที่จะนำไปสู่ความพึงพอใจในการทำงานหรือปัจจัยจูงใจ

                                - ลักษณะงาน      

                                - ความก้าวหน้า  

                                - การยอมรับนับถือ            

                                - ความรับผิดชอบที่เพิ่มขึ้น

                                - สัมฤทธิผลของงาน

                                - ความเจริญเติบโตขององค์การ

4.2 ปัจจัยที่ป้องกันการเกิดความไม่พึงพอใจในการทำงาน หรือปัจจัยอนามัย หรือปัจจัยธำรงรักษา  ได้แก่

                - สภาพการทำงาน                             

                - ผลตอบแทน

                - การนิเทศงาน                   

                - สถานภาพตำแหน่ง

                - นโยบายขององค์การและการบริหารงาน

                - ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล

                ในแง่การบริหาร ผู้บริหารจะต้องหมั่นปรับปรุงและเสริมสร้างปัจจัยที่ป้องกันการเกิดความไมพึงพอใจในการทำงาน ให้อยู่ในสภาพที่เหมาะสมที่จะส่งเสริมความพึงพอใจในการปฏิบัติงานของบุคลากร

                5. ทฤษฎีจูงใจในการบริหารของ  Douglas

ของมนุษย์ตามแนวทฤษฎี X และทฤษฎี Y  ไว้ดังนี้

                1.    Theory – X  เชื่อว่ามนุษย์มีลักษณะดังนี้

                              1.1  มนุษย์มีความเกียจคร้าน ไม่ชอบทำงาน มักจะหลบเลี่ยงการทำงานเมื่อมีโอกาส ดังนั้นจึงต้องจูงใจด้วยการบังคับควบคุม ลงโทษ ขู่ เพื่อให้เกิดความเกรงกลัว

                               1.2   มนุษย์จะชอบเป็นผู้ตาม ชอบรับคำสั่งจะพยายามหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบ มีความทะเยอทะยานน้อย แต่ต้องการความมั่นคงในการทำงาน 

                2.  Theory – Y  เชื่อว่ามนุษย์มีลักษณะดังนี้

                                2.1  มนุษย์มีความรักงาน จะทำงานด้วยความสุข การใช้แรงกายและสมองในการทำงาน ก็อาจทำให้เกิดความเพลิดเพลินหรือพึงพอใจ

                                2.2  มนุษย์จะมีการควบคุมตนเองในการทำงานเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย การบริหารงานด้วยวิธีบังคับ ลงโทษ ข่มขู่ ไม่ใช่วิธีที่ถูกต้อง เพราะคนเราต้องรับผิดชอบในงานที่เขาทำและสามารถควบคุมตนเองได้

                                2.3  คนเรามิได้จูงใจได้ด้วยเงินเสมอไปแต่อย่างเดียว แต่จะเต็มใจทำงานหรือจูงใจได้ด้วยการตอบสนองความต้องการของเขาด้านสังคม การยอมรับนับถือและความสมหวังในชีวิต

                                2.4  มนุษย์จะมีความสนใจในการเรียนรู้เพื่อพัฒนาความคิด ทักษะการทำงานตลอดจนความคิดริเริ่มและสร้างสรรค์ในการทำงาน

                                2.5  มนุษย์ปรารถนาความก้าวหน้า   มีความสามารถที่จะปฏิบัติงาน  และพร้อมที่จะรับผิดชอบเพื่อให้องค์การบรรลุวัตถุประสงค์  ดังนั้นองค์การหรือฝ่ายบริหารควรช่วยกระตุ้นให้พนักงานตระหนักถึงคุณสมบัติที่เขามีอยู่และเปิดโอกาสให้เขาแสดงความสามารถนั้น  และพยายามทำให้ความปรารถนาหรือความต้องการของบุคลากรสอดคล้องกับความต้องการขององค์การ

อ้างอิง

อ.จิตติมา  พลศักดิ์